با وجود وسعت ناچیز اراضی جنگلی و برداشت بی‌رویه از جنگل‌ها و از طرفی نیاز روزافزون صنایع مختلف به چوب، کاشت گونه‌های سریع الرشدی مانند صنوبر و اکالیپتوس در قالب طرح زراعت چوب می‌تواند از فشار مضاعف وارده به جنگل کاسته و به عنوان یک گزینه مطمئن و جایگزین برای تامین چوب در کشور شناخته شود، با بهین صنعت یاب همراه باشید.
باوجود پیشرفت‌های چشمگیر صورت گرفته در علوم مختلف جنگل‌شناسی و جنگل‌داری و مشخص شدن ارزش‌های بی‌شمار این نعمت خدادادی، تاکنون اغلب نیاز بشر به مصنوعات سلولزی از طریق بهره‌برداری از منابع جنگلی صورت می‌پذیرد. در چنین شرایطی استفاده از گونه‌های درختی تند رشد برای تامین نیاز سلولزی بارزتر می‌شود، زیرا با توجه به نظر منفی کارشناسان درباره ایجاد جنگل تک کشت، زراعت چوب اهمیت یافته است.
زراعت چوب به معنای کشت گونه‌های تند رشد درختی است که با اهدف اقتصادی چون استفاده بهینه از منابع آب و خاک، صرفه جویی ارزی با هدف جلوگیری از واردات چوب، کاستن فشار بر عرصه‌های طبیعی جنگلی، ایجاد اشتغال، کمک به حفاظت و صیانت پایدار از منابع جنگل‌های کشور و تامین نیاز صنایع پایین دستی چوب توسط زارعین کشت می‌شود. در این میان درخت صنوبر با ویژگی‌های منحصر به خودی که دارد مانند سرعت رشد بالا، سهولت در تکثیر و فراونی گونه‌های مختلف جهت زراعت و تولید چوب مورد توجه قرار گرفته است. اهمیت صنوبرکاری زمانی روشن تر می‌شود که بدانیم از هر هکتار جنگل، سالانه می‌توان به طور میانگین ۷.۵ متر مکعب چوب برداشت کرد اما در هر هکتار صنوبر، این میزان تا ۲۵ متر مکعب و در زمین‌های پُربازده تا ۳۰ متر مکعب نیز می‌رسد.
وضعیت تولید و تجارت چوب
جمع کل واردات چوب آلات خام به کشور در سال ۱۳۹۵ به مقدار ۵۹۴.۱۰۰تن به ارزش دلاری ۱۵۴.۷۱۷.۰۳۵ بوده است که از نظر مقداری ۵۱% درصد افزایش و از نظر ارزش ۷% نسبت به سال گذشته کاهش نشان می‌دهد. از این مقدار واردات ۹۶.۶% به صورت الوار بوده است. از طرفی مجموع صادرات انواع چوب آلات خام از کشور ۳۴% کاهش نسبت به سال گذشته به ۲.۹۴۰تن به ارزش دلاری ۲.۶۱۵.۱۷۱ رسیده است.
در حالی که نزدیک به ۵ تا ۵.۵ میلیون مترمکعب چوب در کشور تولید می‌شود نیاز صنایع سلولزی به حدود ۱۰ میلیون متر مکعب انواع و اقسام چوب در کشور می‌رسد. با این حال سالانه از زراعت چوب در ایران ۲/۵میلیون متر مکعب معادل ۲۵ درصد چوب مصرفی در کشور به دست می‌آید که از این میزان حدود ۹۰ درصد به صنوبرکاری اختصاص دارد. باتوجه به اهداف از پیش تعیین شده در برنامه‌های پنج ساله توسعه کشور در افق سال ۱۴۰۴ بایستی ۱۳میلیون مترمکعب چوب در کشور تولید شود باتوجه به این موضوع روشن است که بدلیل ملاحظات جهانی در صادرات چوب در آینده صرفا بخشی از این میزان مصرف چوب را می‌توان از کشورهای صادرکننده دریافت کرد، با این توصیف اهمیت استراتژیک فعالیت زراعت و کاشت گونه‌های سریع الرشد درختی جهت تولید انواع چوب به خوبی محرز است. حال آنکه در حال حاضر ۲۲۰ هزار هکتار زراعت چوب در حال انجام است، در برنامه ششم این مقدار باید به ۳۰۰ هزار هکتار برسد. در نتیجه اگر به بحث زراعت چوب توجه کافی نشود در آینده با کمبود مواد سلولزی مواجه خواهیم شد و از این رو جهت حفظ اکوسیستم مناطق مختلف کشور نیازمند توسعه درختکاری هستیم.
استان های پیش رو
استان گیلان یکی از فعال‌ترین استان‌های کشور در صنوبرکاری است که با کاشت صنوبر در ۶۲ هزار هکتار از اراضی این استان، سالانه حدود ۴۱۰ هزار مترمکعب چوب برداشت می‌شود. فرهنگ کاشت صنوبر در استان گیلان به قدری گسترش دارد که اغلب مردم در صورت داشتن زمین خالی، در آن صنوبر می‌کارند، ولی در استان‌های دیگر در غرب و شمال غرب کشور به رغم برخورداری از جریانات مرطوب مدیترانه‌ای، در جریان بودن رودخانه‌های کوچک و بزرگ و خاک غنی و حاصلخیز که زمینه کاشت صنوبر در آنها مساعد است، این درخت زیاد کاشته نمی‌شود. تقویت صنوبرکاری را یکی از راه‌های مهم برای استفاده از زمین‌های بی‌بهره، غیرکشاورزی و بدون استفاده است. زنجان نیز یکی دیگر از شهرهای پیش رو توسعه زراعت چوب در کشور است که در رتبه دوم قرار دارد.
ملاحظات اقتصادی طرح
اکثر درختان، دهها سال زمان لازم است تا به مرحله برداشت چوب برسند که در مقایسه با عمر متوسط انسان، زمانی طولانی محسوب می‌شود. برای همین از دیرباز بشر به استفاده از گونه‌ها و روش‌هایی روی آورد که دوره برداشت را کوتاه‌تر کند و صنوبر یکی از مهم ترین گونه‌ها برای تحقق این هدف است. این گونه درختی به دلیل سازگاری زیاد و رشد سریع، برای رفع نیاز چوبی کشور مناسب است.
درآمد حاصل از صنوبر کاری بالاتر از کاشت درختان جنگلی است و میانگین برداشت چوب در پنج سال در هر هکتار بین ۲۰ تا ۲۵ متر مکعب است که ۱۵میلیون تومان ارزش اقتصادی دارد. مطابق تحقیقات به عمل آمده هزینه اولیه سالانه نگهداری هر هکتار از صنوبر کاری حدود یک میلیون تومان می‌باشد این میزان هزینه در سال‌های آینده می‌تواند به ۳۰۰هزار تومان در سال کاهش یابد که در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی هزینه صنوبر کاری بسیار اندک است.
حرف آخر
صنوبر کاری با وجود فواید بسیار و تولید اکسیژن فراوان با وجود نیاز آبی کم، می‌تواند در زمینه اشتغال جوانان و کاهش واردات چوب نیز موثر باشد. با گسترش صنوبرکاری، علاوه بر قطع واردات از خروج ارز از کشور نیز جلوگیری می‌شود، و می‌توان در سال‌های آینده با برنامه‌ریزی دقیق در ردیف صادرکنندگان چوب نیز قرار گرفت. همچنین صنوبرکاری باعث افزایش درآمد روستاییان، جلوگیری از کوچ روستاییان به شهرها، ایجاد شغل برای جوانان و در آخر سبب استفاده بهینه از زمین‌های خالی می‌شود.
با توجه به وجود صنایع تبدیل اولیه و ثانویه چوب و تامین نشدن نیاز چوبی کشور، واضح است که نمی‌توان تمام چوب کشور را از جنگل‌های شمال که تنها منبع تامین کننده چوب ایران است، تامین کرد. از این رو لزوم ورود هرچه بیشتر سرمایه گذاران به این بحث بیش از بیش احساس می‌شود.
منبع: بهین صنعت یاب
